چکیده فارسی: عقود در یک تقسیم بندی، به عقود «معاوضی» و «غیر معاوضی» تقسیم می شوند و هر کدام آثاری ویژه ی خود دارند که لزوماً نمی توان آن را بر دیگری حمل نمود. با این حال، برخی عقود خصایص و ابعاد منحصر به فردی دارند که نقش آن ها را در بین عقود معاوضی و غیر معاوضی با ابهام روبه رو می سازد. نوشتار حاضر با نظر به جایگاه ویژه ی «عقد نکاح»، بر آن است تا ماهیت و آثار این عقد را در دایره ی شمول عقود معاوضی و غیر معاوضی بررسی نماید. آنچه بیان این ماهیت را با تردید مواجه می کند، حمل برخی نهادهای حقوقی از جمله مهریه، نفقه، حق حبس و تمایز نکاح دائم از موقت، بر ارتباط عقد نکاح با عقود معاوضی است. با تردیدهایی که در این باره ایجاد می شود، نمی توان به طور کامل به معاوضی بودن عقد نکاح استناد نمود. برای تحلیل ماهیت و آثار مترتب بر آن باید به تحلیل دقیقی پرداخت و ابعاد مهم آن را موشکافی نمود؛ چه اینکه با این تردیدها در بیان ماهیت عقد نکاح از حیث معاوضی بودن یا نبودن، شاید بتوان به شقّ سوم نیز دست یافت که در این مقاله بدان خواهیم پرداخت.
چکیده عربی: لنا أن نشیر فی تقسیم العقود إلی تقسیمها بالعقود المعاوضیّة وغیر المعاوضیّة. لا شکّ فی أنّه بتبع تقسیمها تتمایز آثارها ولا یجوز لنا أن نحمل بعضها علی الآخر. مع ذلک لبعض العقود آثار وخصائص خاصّة التی دورها بین العقود المعاوضیّة وغیر المعاوضیّة مبهم ومجمل. الدراسة الحالیّة ترمی إلی دراسة «عقد النکاح» ناظرة إلی مکانة عقد النکاح الخاصّة وتستهدف مناقشة ماهیّة وآثار هذا العقد بین العقود المعاوضیّة وغیر المعاوضیّة. الذی یواجه هذه المسألة مع الشکّ والتردید هو حمل عدد من التأسیسات الحقوقیّة کالمهر والنفقة وحقّ الحبس وتمایز نکاح الدائم عن المٶ قّت علی علاقة عقد النکاح مع العقود المعاوضیّة مع وجود التساٶ لات والشکوک التی توجد حول هذه الحقیقة، لا نستطیع أن نستند إلی کون هذا العقد معاوضیًّا بصورة تامّة وکاملة. وعلیه علی غرض تحلیل الماهیّة والآثار المرتّبة علیها، علینا أن نحلّل المسألة بشکل دقیق وأن نناقش أبعادها الهامّة وأنّه مع وجود هذه الشکوک فی بیان ماهیّة عقد النکاح من حیث کونه معاوضیًّا أو غیر معاوضیّ وأنّه یمکن أن نصل إلی قسم ثالث الذی نتطرّق إلیه فی هذه الدراسة.